SPAGAAT

Sommige uitdrukkingen stuiten mij tegen de borst. De veelgehoorde uitdrukking ‘in een spagaat verkeren/zitten/liggen’ is er daar een van. Niet alleen vanwege het spuuglelijke woord, met zijn ‘sp-ch-tt!’ en die gapende aa’s ertussenin, maar ook vanwege de wezenloze beeldspraak die ermee wordt beoogd.

De enig werkelijke betekenis is die van het kunststukje dat net (niet) geslachtsrijpe turnmeisjes kunnen uithalen met één been voor, één been achter, ruggetje hol, hoofd achterover en armpjes als een lotusbloempje boven het hoofd. En dan is er natuurlijk filmster Jean-Claude Van Damme die wijdbeens het publiek trakteert op zijn edele vechtkunst. Allebei toch lichtelijk gênante vertoningen.

De afgelopen weken kwam ik de uitdrukking bijna wekelijks in de krant tegen. Het natte gras van Wimbledon deed tennissers wegglijden ‘in een spagaat of andere vervelende houding.’ Oké, dat kan ik nog voor me zien. Of de krant repte van de ‘Turkse spagaat tussen het Westen en het Oosten’. Dat deed me denken aan de buitengewoon geestige (Franse) calorieëntabel die ik eens zag, waarop was aangegeven wat verschillende seksuele activiteiten aan calorieën kostten. Het hoogst scoorde het standje ‘Le Lustre Italien’ (De Italiaanse Kroonluchter) met 912 calorieën. De Turkse Spagaat komt daar aardig bij in de buurt, zou ik denken.

Verder kwam ik het begrip opvallend vaak tegen in de context van de zorg. Vooral de jeugdzorg verkeert nogal eens in een onmogelijke spagaat. Een boek over ondernemen in wonen, welzijn en zorg heeft als titel ‘Vliegwiel of een blijvende spagaat’. Au. Het boek gaat in op het feit dat instellingen van de overheid ondernemingen moeten worden, waardoor ze zich bevinden ‘in de spagaat van gebonden vrijheid’. Auw!

Zelfs vond ik op internet een organisatie die ‘spagaat’ als geuzennaam gebruikt. Deze ‘'sole proprietorship ondernemening'’ verklaart dat ‘De naam SPAGAAT is gekozen als metafoor om het spanningsveld tussen willen en kunnen te illustreren’. Zij rekent ‘organisaties welke ondersteuning verlenen aan mensen met een verstandelijke en / of lichamelijke beperking, de ouderenzorg, psychiatrie als ook organisaties welke zich richten op maatschappelijke ondersteuning’ tot haar klantenkring.

Ik weet het, dit zijn de kringen van de ‘handvatten’, de ‘bemoeizorg’ en de ‘heen-en-weer-schriftjes’, maar neem s.v.p. wat meer terughoudendheid in acht bij het etaleren van de spanningen in het werk en kies daar decente metaforen voor.