DE TAAL VAN HET GEBAAR

Ik ben voornemens om in 2014 op deze plek ook af en toe uit te weiden over kunst. En dan meer specifiek over wat een kunstwerk naar mijn gevoel eigenlijk (nog meer) zegt. Meer dan wat het voorstelt, bedoel ik. Welke ‘taal’ spreekt uit de kleurkeuze, de intervallen, de compositie, de houding van de figuren, et cetera.

Op 21 januari begin ik met een cursus Symboliek in de Kunst bij de Vrije Academie. Ik hoop daar mijn blik te scherpen, waardoor ik nog beter de zeggingskracht van kunst kan bevatten. Nu al liefhebber ik bij het bezoek aan musea in het ontdekken van die zeggingskracht. Ik heb mij bijvoorbeeld aangewend om bij Rembrandt speciaal op de handen te letten. Met de gebaren van hun handen ‘spreken’ de figuren, of eigenlijk spreekt Rembrandt door de figuren.

Het mooiste voorbeeld van die gebarentaal vind ik in ‘De Joodse Bruid’. Dat is op het eerste gezicht een overweldigend doek door het rood en het goud van de kostuums. Het bruidspaar daarentegen heeft juist iets zachts, bijna iets kwetsbaars in die donkere omgeving. De blikken en de houdingen van de twee jonggeliefden zijn bescheiden. Ze kijken elkaar niet in de ogen. Ze kijken ook niet naar de toeschouwer. Ze lijken een beetje dromerig voor zich uit te  kijken, alsof ze op dat moment meer voelen dan zien.

Als je op de taal van de handen let, zie je hoe sterk ze zich met elkaar verbinden. Ervan uitgaand dat de rechterhand van een mens de gevende hand is en de linker de ontvangende, vertellen de handen van de geliefden een eigen en heel krachtig verhaal van toewijding en liefde.

De linkerhand van de man (de ontvangende hand) ligt op de linkerschouder van de vrouw. Hij omhult haar als het ware met zijn arm die onzichtbaar is. Zijn rechterarm is des te beter zichtbaar; in een stralend gouden boog legt hij zijn gevende hand op haar hart.

De vrouw laat de vingertoppen van haar linkerhand licht op de rechterhand van de man rusten, ze ‘ontvangt’ zijn gebaar op een zachtaardige manier. Haar rechterhand rust in haar schoot; hun liefde zal vrucht dragen en ze zal hem kinderen schenken.

Of Rembrandt dit bewust heeft willen zeggen is natuurlijk maar de vraag, maar door de gebarentaal wordt het doek voor mij nog ontroerender en indringender. Ook bij andere Rembrandts kan je soms tot verrassende ‘extra lagen’ komen als je de taal van de gebaren in je opneemt.

Ik ben heel benieuwd hoe u, lezer, naar kunst kijkt en luistert. Voel u vrij om te reageren; hoe meer invalshoeken, hoe rijker de kunstbeleving.