GEWEEN EN TANDENGEKNARS

De verschijning van de nieuwste Bijbel-‘vertaling’, de BGT (Bijbel in Gewone Taal), riep uiteenlopende reacties op. Sommige mensen uitten kritiek op deze gewone-taal versie, die de Bijbel toegankelijker zou maken voor de moderne lezer. Ik reken mezelf ook tot het kamp van de critici, al ben ik geen gelovige die Gods woord in cement gegoten (of in stenen tafelen gebeiteld) zou willen zien.

In een ingezonden brief in Trouw van dinsdag 7 oktober somt theoloog Wim Jansen de ‘misverstanden’ op waarop de veronderstelling berust dat Bijbelteksten zich ertoe lenen in gewone taal omgezet te kunnen worden. Zijn sterkste argument is dat religieuze literatuur niet begrijpelijk kán zijn. Jansen: ‘Het gaat over dingen in het leven die niet te bevatten, niet te grijpen zijn. (…) De charme van Bijbelverhalen is nu juist gelegen in het huivering-wekkende, raadselachtige…’

Het is taal die beelden ­oproept, niet beschrijft. Jansen signaleert en passant ook nog dat ‘dit streven naar een begrijpelijke Bijbel ook het historiserend lezen in de hand werkt.’ Alsof alles wat in de Bijbel staat, geïnterpreteerd kan worden als een historisch kloppend feit. Armoe, zou ik zeggen, om te denken dat Mozes echt de wateren scheidde en dat de slang in het paradijs kon praten (lispelen dan toch). Leuk in Hollywood- en Disney-films, maar te schraal voor een religieuze ervaring.
  

Jansen krijgt bijval uit onverwachte hoek van columniste Nuweira Youskine, die wekelijks in Trouw als ervaringsdeskundige een bijdrage levert aan de discussie over “de islam”. Daarbij schopt ze soms gevoelig tegen schenen, van zowel gelovigen als ongelovigen. In haar column van 9 oktober stelt ze dat de Koran gelezen dient te worden in zijn geografische en historische context. En niet ‘alsof het de gebruiksaanwijzing voor een Ikea-kast is.’ Youskine citeert met instemming Wim Jansens passage over het huiveringwekkende en raadselachtige van Bijbelverhalen en stelt dat dat voor de Koran ‘net zo sterk, misschien zelfs wel sterker geldt’.

Ik ben het daar mee eens. Als de beelden uit de Bijbel en andere leidende religieuze geschriften worden geïnterpreteerd als waar gebeurd en (bijgevolg) als letterlijke instructies voor het inrichten van je leven, ontstaan er onverdraagzame, totalitaire samenlevingen. Samenlevingen in de ‘buitenste duisternis, daar zal het geween zijn en het tandengeknars.’(Mattheüs 8:12)

Afb.: Francisco José de Goya, Los desastres de la guerra, plaat 60; No hay quien los socorra (1810-1820)