woensdag 21 augustus 2013

VER-TAAL


“Vertalingen reduceren de wereld tot wat we al weten.” Dit prikkelende citaat staat te lezen in het artikel ‘Met woorden leer je China pas écht kennen’ dat dagblad Trouw op 17 augustus plaatste op de opiniepagina. Het citaat is afkomstig van de Duitse taalkundige Thorsten Pattberg die werkzaam is aan de Universiteit van Beijing. Zijn pleidooi om sommige Chinese woorden onvertaald te laten, wordt in dit opiniestuk verdedigd door de in Hong Kong gevestigde communicatie-specialiste Adrienne Simons.

Als voorbeeld van een niet te vertalen woord halen zij het nationale symbool van China aan, de ‘lóng’. Doorgaans wordt dat vertaald met ‘draak’, of ‘dragon’ in het Engels. In de westerse cultuur is een draak een ongewenste aanwezigheid, die te vuur en te zwaard moet worden bestreden. Beroemde drakendoders zijn Sint Joris en de voorchristelijke Siegfried. Disney heeft de draak vereeuwigd als een groen, peervormig monster met een grote neus en een opvliegend karakter, dat spreekt als een vlammenwerper. Een soort dinosaurus gone wrong.

Een Chinese ‘lóng’ is een zachtmoedig, wijs en dapper wezen. De Chinese economie weergeven als een ‘lóng’ heeft voor Chinezen een heel andere betekenis dan voor de westerse concurrent. In het internationale verkeer zou ‘lóng’ onvertaald gebruikt moeten worden om het gevoelsmatige verschil te benadrukken en de culturele vooringenomenheid van de drakendoders wat te temperen.

Volgens Simons zou ook het door de Chinese president geïntroduceerde begrip ‘Zhöngguó mèng’ onvertaald moeten blijven, al vraagt de uitspraak nog wel enige oefening. Als het al vertaald wordt dan zeker niet als ‘Chinese droom’, omdat dat onmiddellijk wordt geassocieerd met de Amerikaanse droom, die van van krantenjongen tot miljonair. Het Chinese begrip gaat om het collectief, een “herleving van China als ooit vertrapte natie.” Een betere vertaling zou zijn ‘China droom’.

Ik ben erg voor onvertaalbare exotische woorden die een heel eigen betekenis hebben. Die onvertaalbaarheid voorkomt culturele nivellering en maakt het taallandschap verrassend en spannend. En smakelijk; een kop lapsang souchong-thee smaakt veel lekkerder dan een bak ‘smoked joe’. 

4 opmerkingen:

  1. Daarom heet zeilen soms skutjesilen :)

    Long time no see met de GVD, grote vriendelijke draak. Die prima in een Disneyfilm zou passen. Ook qua marketingmogelijkheden.

    Happy Meals met draken, eetstokjes, waaiers. KInderen in drakenpakjes van de speelgoedwinkel. Een carnavalshit over het groene gevaar als ge zum kotzen drinkt.

    Kom maar op met de onvertaalde woorden.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Long story short, de lieve draak vermarkt. Bedoel je dat?
    Pattberg zegt daarover in zijn 'long'-artikel:
    'Some commentators argue that the "dragons" are now becoming cute and sociable in the West, too. About this, I have doubts. I believe that for Western children the empowering aspect of the dragon's physique and (fire-)power is utilized as a tool against one's foes; they feel like beast-taming dragon-riders. Look at Hollywood and the game industry.
    In short, the European dragons haven't become friendlier at all, they just have been subjugated. As long as Westerners call the Chinese long a "dragon", they will project their own cultural ideas on China.'
    (http://www.chinadaily.com.cn/cndy/2012-01/16/content_14450195.htm)
    Ik voel met hem mee.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ja!

    Maar met een lieve draak kun je echt een merchandise emperium beginnen En die van Bastiaan in Michael Endes Oneindige verhaal was ook lief, meen ik me te herinneren.

    Pattberg lijkt zich zorgen te maken. Vind ik wat overdreven. De Chinezen redden zich prima, en hun draken vast ook. Het westen weet dat het zin heeft het geld te volgen, dus we kunnen ook achter een lieve draak aan.

    So far so good
    So long

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dat zou me te ver van de pointe van mijn betoog voeren.
    Ik wil met mijn blog zeggen dat het - althans voor mij - goed is om mysterieuze onvertaalbare woorden te hebben. Het prikkelt de nieuwsgierigheid en plaatst de eigen culturele kaders in perspectief. Het citaat van Pattberg waar ik het blog mee begin, is voor mij een oproep tot verwondering.
    En ja, Chinezen redden zich heel goed met hun niet per se lieve draken: de Kungfu-helden Jackie Chan en Bruce Lee heten eigenlijk Cheng Long en Lu Xiaolong.

    BeantwoordenVerwijderen