TAALCONSUMPTIE

Taal is een prachtig levend medium dat met maatschappelijke ontwikkelingen meegroeit. Over sommige ontwikkelingen maak ik mij zorgen of zelfs kwaad. In mijn blogs probeer ik daar met ironie op te reageren, maar dat lukt niet altijd. Veel ontwikkelingen waar ik mij zorgen over maak zijn gebaseerd op het Angelsaksische economische model, waarin consumptie de motor is van het menselijk verkeer. Jij biedt iets (een product, een gevoel) dat ik kan gebruiken. Het profijt is het leidende principe van het contact, niet de belangstelling.

Ook de taalgebruiker kan zich als passieve consument gedragen en dat weten opinie- en reclamemakers heel goed. Taal is dan een enorm supermarktassortiment dat zodanig in de schappen is gerangschikt dat de consument het lekkerste woord het eerst kiest. Het lekkerste woord is vaak één op één uit het Amerikaans vertaald met als resultaat een opgefokt soort taal, die dynamisch zelfbewustzijn suggereert.

Columnist Ton den Boon, tevens hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, wijdde het afgelopen weekend zijn column in Trouw aan het fenomeen ‘de pijn pakken’.  Volgens Den Boon hebben we deze uitdrukking afgekeken van het Engels, waaraan we ook ‘je verlies pakken’ danken. Hij wijst er fijntjes op dat ‘je verlies accepteren’ je tot een loser maakt, maar ‘je verlies pakken’ tot een winner. Je pijn pakken: het bekt lekker en het klinkt stoer en zelfbewust. Dus wordt deze uitdrukking steeds meer geconsumeerd, zoals ook Den Boon constateert, die hem optekende uit de mond van VVD-leider Halbe Zijlstra.

Zelf stuitte ik kort geleden op een ander voorbeeld van zo’n “lekkere” vertaling. Ik wilde op mijn i-phone onder ‘Wi-Fi’ de koppeling aan het netwerk van mijn modem onderzoeken. Om die koppeling ongedaan te maken verscheen de optie: ‘Vergeet dit netwerk.’ Vergeet? Waarom staat er niet gewoon ‘Schakel dit netwerk uit’? Zo klinkt het wel heel erg blasé: ‘Dat netwerk kan je vergeten. (Gebruik nu netwerk X!)’. Hier kon ik even de ironie niet van inzien. Ik wil graag als een volwassen gebruiker aangesproken worden, niet als een verveelde consument.

Ik ben heel erg voor spelen met taal, voor het onderzoeken van taal op alle lagen die erin schuil gaan. Taalgebruik heeft een geschiedenis, er ligt vaak een mensbeeld aan ten grondslag. Niet dat het daarom onveranderlijk zou zijn, maar het lijkt mij wel een goede zaak als je je bewust bent van dat mensbeeld.