ANTENATI

Onlangs hoorde ik iemand het Italiaanse woord voor voorouders gebruiken: antenati. Wat een prachtig woord! Eerst al vanwege de klank; de ‘gesloten’ àh en uh van ante die opengaan in de aa en ie van nati, met percussie van legato n-nen en staccato t’s.

En dan de betekenis: zij die eerder geboren zijn. Dus niet de voorouders, de volwassenen die ons hebben voortgebracht. Nee, mensen die een levensloop hadden voordat wij die hadden. Die levensloop begonnen ze als - hopelijk - gave pasgeborenen, verzorgd en gekoesterd door hun ouders. Ze waren kinderen met dromen en fantasieën en angsten, opgroeiend in een tijdsgewricht waarin soms grote historische gebeurtenissen plaatsvonden.

Er was oorlog, hongersnood, er waarden epidemieën rond. Nieuwe uitvindingen deden hun intrede in het dagelijks leven; er kwam bijvoorbeeld riolering of elektriciteit in de huizen. De eerder geborenen moesten als (opgroeiend) mens leven met nieuwe tijdsverschijnselen, die wij nu - keurig afgegrensd ­- terugvinden in geschiedenisboeken. Zíj wisten niet hoe en wanneer dingen afliepen. Ze deden wat in hun ogen het beste was. Net als wij.

De eerder geborenen komen heel dichtbij in het NTR-programma ‘Verborgen Verleden’. Per aflevering krijgt een BN’er, in een strak geregisseerde zoektocht naar zijn of haar familiegeschiedenis, gearchiveerde gebeurtenissen uit het leven van zijn voorouders op een presenteerblaadje aangeboden. Archivarissen komen met stapels (handgeschreven) documenten op de proppen, waaruit een beeld oprijst van de betreffende voorouder in zijn tijd. 

Bijna altijd leidt die kennismaking met het leven van de voorouder(s) bij de deelnemers tot ontroering. Er vloeien tranen, ook al hebben ze als BN’er een ander imago.  Opgewekte macho en voetbalcommentator Jack van Gelder bijvoorbeeld, was diep onder de indruk toen hij het onderduikadres van zijn grootouders bezocht. “Ik huil nooit, maar nu hebben jullie me toch aan het huilen gekregen.”

Schrijfster Aaf Brandt Corstius, naar eigen zeggen opgegroeid in een no-nonsensemilieu, las in tranen de brief die haar overgrootmoeder aan haar vader had geschreven vanuit het Jappenkamp. En design-goeroe Jan Des Bouvrie was oprecht aangedaan door het muziekstuk voor orgel en zangstem dat zijn achttiende-eeuwse voorvader als stadsorganist van Naarden had gecomponeerd. “Het is net een roman die om mij heen geschreven wordt”, vatte Des Bouvrie de kennismaking met zijn eerder geborenen samen.

Eerder geborenen; net als wij levend met de zekerheid dat ze niet weten wat het leven voor hen in petto heeft. Die ontroerende gewaarwording is wat onze voorouders ons geven.